Mosze
Broderson
Mojżesz/ Mojsze Broderzon
Urodzony
23 listopada 1890 r. w Moskwie, zmarł 17 sierpnia 1956 r. w Warszawie. Polski poeta
tworzący w języku jidysz, malarz i rysownik żydowskiego pochodzenia.
Współzałożyciel, autor nazwy i twórca założeń ideowych grupy Jung Idysz.
W okresie I wojny światowej przebywał w Moskwie.
Debiutował jako poeta w 1914 roku tomikiem poezji Szwarce fliterlech (pol.
Czarne świecidełka). W Łodzi zamieszkał w 1918 roku i zaczął wydawać pierwsze w
Polsce ekspresjonistyczne czasopismo żydowskie – almanach Jung Jidysz, w którym publikował swoje grafiki i wiersze. W 1948
zesłany na Syberię, skąd powrócił do Polski. Jego prace plastyczne i twórczość
literacka należą do nurtu ekspresjonistyczno–futurystycznego, cechuje je
dążenie do abstrakcji i geometryzacji form, nastroje pesymistyczne oraz motywy
ikonograficzne czerpane ze świata fantazji i wielkiego miasta. Pisał teksty
piosenek dla dzieci, utwory kabaretowe i libretta operowe.
Działalność:
- zainicjował powstanie teatru marionetek Chad gadje (1922 r.)
- autor
libretta do opery żydowskiej Dowid un
Basszewe (scenografię zaprojektował i wykonał Władysław Wantraub)
- autor scenariusza do filmu Weseli biedacy (zrealizowany w 1937roku)
Pisał teksty piosenek dla dzieci, utwory kabaretowe i
libretta operowe, jednak zasłynął głównie utworami poetyckimi:
- Szwarc szabes
-
Dos lecte lid
- Cu
di sztern
Pośmiertnie jego teksty były wykorzystywane w
przedstawieniach Teatru Żydowskiego w Warszawie: Sure Szejndl z 1966 i Wielka
wygrana z 1972 i 1985.
[dostęp:15.06.2015]
http://www.russianartandbooks.com/cgi-bin/russianart/i1150.html
Natan Szpigel
Urodzony w 1886 r. w Łodzi, zmarł 1942 r. w Treblince. Polski malarz i rysownik żydowskiego pochodzenia.
Jego debiut miał miejsce w Łodzi, w 1918, na wystawie
zorganizowanej przez Stowarzyszenie Artystów i Zwolenników Sztuk Pięknych.
Dzięki sponsorom, wyjechał na naukę do Rzymu, gdzie kształcił się w tzw.
Akademii Greinera. Po powrocie pracował jako nauczyciel rysunku w świeckim I
Gimnazjum Hebrajskim w Łodzi. Potem studiował w Łodzi, Berlinie i Dreźnie
(1923-1925), Paryżu (uczestniczył w Salonie Jesiennym, 1924; wystawiał w
galeriach), po czym powrócił znowu do Łodzi. W latach 1929-1931 przebywał w
Paryżu, Wenecji i Londynie (wystawiał tam swe prace w Ben Uri Literary and Art
Society i Blumbury Gallery, 1930). Pokazywał też se prace na wystawach artystów
żydowskich w Warszawie (1921, 1928, 1937), Krakowie (w TPSP, 1934), Lwowie
(1937), Łodzi.
Natan uprawiał malarstwo olejne oraz akwarelowe, dzięki
użyciu werniksu uzyskiwał oryginalne efekty kolorystyczne i światłocieniowe.
Tematyka jego twórczości była bardzo obszerna: społeczna,
religijna – żydowska i chrześcijańska, pojawiały się też kompozycje
symboliczne, pejzaże, portrety, często z elementami ekspresjonistycznej
deformacji, martwe natury (w tym z żydowskimi przedmiotami kultowymi), akty,
widoki żydowskich dzielnic, wnętrza bóżnic. Podczas II wojny światowej w getcie
łódzkim wykonał wiele rysunków, obrazujących niewolniczą pracę Żydów, nędzę i
głód.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz